به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ به دنبال افزایش تعداد ناشران در سال‌های اخیر و اقبال بی‌سابقه جامعه از حرفه نشر، آمارها نشان می‌دهد که تعداد ناشران کشور به عددی بیش از 17 هزار رسیده است؛ عددی قابل تامل که نیازمند بازنگری است.
تعدد ناشران در این سال‌ها موجب افزایش عناوین کتاب‌ها شده است، کتاب‌هایی که با مروری کوتاه بر شناسنامه بخشی از آن‌ها می‌توان ردپای کتابسازی را در آن‌ها مشاهده کرد؛ کتاب‌هایی با عناوین تکراری، نویسندگان یکسان و گاه مترجم‌هایی که هم‌نام یا بی‌نام و نشان هستند.
در پروسه کتابسازی که این‌روزها در بازار نشر کشور رواج زیادی پیدا کرده، بحثی با عنوان زینک اجاره‌ای مطرح شده است؛ به این معنی که برخی از ناشران زینک کتاب‌های خود را در مدت معینی برای انتشار به ناشر یا ناشران دیگر اجاره می‌دهند که این امر، مصداق روشنی از کتابسازی است.
معمولا ناشرانی که زینک را اجاره می‌کنند فقط صفحه شناسنامه را به همراه جلد
عموما تخلف از سوی ناشر اول است که برای کسب سود بیشتر این کار را انجام می‌دهد و زینک کتاب خود را برای همکاری، کسب درآمد بیشتر یا هر دلیل دیگری به ناشر دیگر اجاره می‌دهد
تغییر می‌دهند و بقیه کتاب تغییری نمی‌کند اما در عوض شما کتابی دارید که پیش از آن توسط ناشری منتشر شده و حالا یک ناشر و مترجم جدید دارد، این کار روش راحت و ساده‌ای برای افزایش تعداد عناوین کتاب ناشران است.
زینک‌های اجاره‌ای و مخاطراتش در بازار نشر
به سراغ داریوش نویدگویی؛ مدیر انتشارات نوید شیراز می‌رویم. او در این زمینه معتقد است: من با نفس این کار مخالف هستم اما متاسفانه الان رایج شده است و زمانی که یک ناشر کتاب را چاپ می‌کند زینک آن را به ناشر دیگر منتقل می‌کند و با تغییر شناسنامه عین همان کتاب که پیش از این چاپ شده بدون هیچ تغییر دیگری به چاپ می‌رسد.
وی با اشاره به تکرار خطای تایپی در کتاب‌هایی با زینک اجاره‌ای، می‌گوید: این ناشران که به سراغ کتاب‌های پرفروش ناشران موفق می‌روند، معمولا کتاب کپی شده منتشر می‌کنند و حتی ایرادات را اصلاح نمی‌کنند.
نویدگویی درباره تبعات این موضوع توضیح داد: ما شاهد هستیم که کتاب‌های تولیدی این ناشران در نمایشگاه توسط سه ناشر مختلف و در چند غرفه ارائه می‌شود. چنین ناشرانی در نمایشگاه‌های استانی حضور پررنگی دارند و به همین دلیل معتقدم آئین‌نامه نمایشگاه‌های استانی و تهران باید دوباره مرور شوند.
کتاب‌هایی که از بساط دستفروشان سردرمی‌آورند
وی با بیان اینکه با رواج زینک‌های اجاره‌ای، بسیاری از مواقع حق و حقوق نویسنده و صاحب اثر در نظر گرفته نمی‌شود، ادامه می‌دهد: عموما تخلف از سوی ناشر اول است که برای کسب سود بیشتر این کار را انجام می‌دهد و زینک کتاب خود را برای همکاری، کسب درآمد بیشتر یا هر دلیل دیگری به ناشر دیگر اجاره می‌دهد؛ بدون اینکه به تبعات این موضوع برای نویسنده و مترجم یا صنعت نشر فکر کند.
مدیر
کنترل بحث زینک راه‌های قانونی دارد، به عنوان مثال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زمان صدور مجوز کتاب باید بندی قید کند که اگر زینک به ناشر دیگر واگذار شود با اجازه اداره کتاب باشد
انتشارات نوید شیراز درباره سرنوشت کتاب‌هایی که با زینک اجاره‌ای تولید می‌شوند، افزود: بیشتر این کتاب‌ها در نمایشگاه‌های خیابانی با تخفیف 50 درصدی به فروش گذاشته می‌شوند یا اینکه در کف خیابان توسط دستفروش‌ها بساط شده و با تابلوی تخفیف 40 درصدی به فروش گذاشته می‌شوند.
نویدگویی با بیان اینکه اکنون وضعیت نشر و کتاب به یک فاجعه تبدیل شده است، گفت: پس از پایان نمایشگاه کتاب تهران، بسیاری از کتاب‌های خوب ناشران برتر با تیراژ 200 یا 300 نسخه به شکل چاپ دیجیتالی منتشر می‌شوند و گستره توزیع آن‌ها هم فقط در تهران است و به شهرستان‌ها نمی‌رسند، زیرا با رواج کتاب‌های کپی ناشران نمی‌تواند زیاد سرمایه‌گذاری داشته باشند.
اداره کتاب اقدام کند
او همچنین درباره پیش‌بینی راهکارهای قانونی برای جلوگیری از توسعه روند زینک‌های اجاره‌ای، اظهار کرد: به نظر من کنترل بحث زینک راه‌های قانونی دارد، به عنوان مثال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زمان صدور مجوز کتاب باید بندی قید کند که اگر زینک به ناشر دیگر واگذار شود با اجازه اداره کتاب باشد، زیرا به نظر من یکی از راه‌های پیشگیری و کنترل این موضوع اداره کتاب است.
نویدگویی همچنین درباره یکی دیگر از دلایل بروز این موضوع، توضیح داد: البته باید بگویم گاهی وقت‌ها هم ناشر دوم بدون اطلاع ناشر اول از زینک او استفاده می‌کند که در این میان نمی‌توان گفت لیتوگراف یا چاپخانه‌دار کدام مقصر است و وضعیت مشخص نیست.
مدیر انتشارات نوید شیراز در این زمینه تاکید می‌کند: معتقدم که حتی اگر قرار است زینک هم اجاره داده شود باید قانون‌مند باشد و زیر مجوز کتاب قید شود. چرا کتابی که پرفروش است بلافاصله توسط یک ناشر دیگر عینا منتشر می‌شود و چرا ناشری که کتابش پرفروش است، زینک کتابش را به
ر برخی مواقع بحث زینک اجاره‌ای برای کتاب‌های مذهبی استفاده می‌شوند، مثلا ناشری کتابچه دعای جوشن کبیر یا دیگر کتاب‌های ادعیه
ناشر دیگری می‌سپارد، این سوالاتی است که باید به دنبال جواب آن‌ها باشیم.
زینک اجاره‌ای برای کتاب مذهبی
اشکال کار در کجاست، آیا غیر از ناشرانی که داوطلبانه، زینک کتاب خود را اجاره می‌دهند چاپخانه‌دار یا لیتوگراف‌هایی هم هستند که بدون اجازه ناشر در این کار شریک باشند؟
احمد ابوالحسنی؛ رئیس اتحادیه لیتوگرافان در این زمینه می‌گوید: در برخی مواقع زینک‌های اجاره‌ای برای کتاب‌های مذهبی استفاده می‌شوند، مثلا ناشری که کتابچه دعای جوشن کبیر یا دیگر کتاب‌های ادعیه را می‌خواسته در تفاهمی که با ناشر قبلی داشته، زینک او را گرفته و با تغییر شناسنامه آن اثر را منتشر می‌کنند.
وی ادامه داد: البته برای چاپ قرآن و دیگر کتب مذهبی نیز معمولا ناشران از زینک اجاره‌ای استفاده می‌کنند و سال‌های زیادی است که این رویه اجرا می‌شود؛ به نحوی که با تعویض فرم اول و توافق یک رقم مشخص زینک را مبادله می‌کنند.
ابوالحسنی با بیان اینکه اطلاع زیادی ندارم که این مساله قانونی است یا نه، می‌گوید: حدود 15 سال پیش که بعضا کتاب‌های پزشکی زبان اصلی افست می‌شدند، به عنوان مثال یک فیلم گرفته می‌شد و دو ناشر هزینه دو زینک را می‌دادند و آن را می‌گرفتند.
رئیس اتحادیه لیتوگرافان در پاسخ به سوال ایبنا که آیا ممکن است تخلفی در این زمینه از سوی لیتوگرافان انجام شود، تاکید کرد: لیتوگراف‌ها بعد از اتمام سفارش و کار 15 روز تا یک ماه مسئولیت دارند و پس از آن مسئولیتی در قبال زینک‌ها ندارند، یا ناشر آن‌ها تحویل می‌گیرد. گاهی وقت‌ها
کتاب‌هایی که با زینک اجاره‌ای تولید می‌شوند، 2 سرنوشت دارند؛ یا در مسیر آثار قاچاق می‌افتد یا برای از آن‌ها برای دریافت رانت و سهمیه‌های دولتی استفاده می‌شود
هم زمانی که ناشر زینک را نخواهد با اطلاع او بعد از یکی – دو ماه آن را به ضایعاتی‌ها می‌فروشند.
ابوالحسنی درباره اینکه برخی زینک‌ها توسط چاپخانه‌ها نگهداری می‌شود، می‌گوید: گاهی ناشر مستقیم با چاپخانه در ارتباط است و چاپخانه‌دار با لیتوگراف ارتباط دارد که در این صورت پس از انجام مرحله لیتوگرافی زینک به چاپخانه‌دار تحویل دادهد و به درخواست ناشر در انبار نگهداری می‌شود. در برخی موارد نیز به خواست ناشر زینک به او داده می‌شود، در این زمینه لیتوگراف‌ها نمی‌توانند زینک را برای کسی نگه دارند و فقط چاپخانه می‌تواند نگهداری کند.
زینک اجاره‌ای و رانت و سهمیه بیشتر
بررسی‌ها نشان می‌دهد که مساله زینک اجاره‌ای سال‌های زیادی است در میان ناشران مختلف سابقه دارد و اگرچه انتظار می‌رفت که اتحادیه ناشران و کتابفروشان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نظارت و کنترل بیشتری داشته باشند اما چنین اتفاقی نیفتاده است.
کتاب‌هایی که با زینک اجاره‌ای تولید می‌شوند، دو سرنوشت دارند؛ یا در مسیر تولید کتاب‌های قاچاق می‌افتند یا از آن‌ها برای دریافت رانت و سهمیه‌های دولتی استفاده می‌شود. افزایش تعداد عناوین کتاب یکی از نتایج این اقدامات است که عموما با هدف سودجویی و سوءاستفاده از بازار کتاب‌های پرفروش انجام می‌شود اما در این میان نباید میل به دریافت سهمیه کاغذ و زینک ختم و یا دیگر مزایا مانند دریافت غرفه بزرگ‌تر در نمایشگاه کتاب تهران را هم نادیده گرفت.
در کل می‌توان گفت که زینک اجاره‌ای مساله‌ای نامشروع و آسیب‌زا است، حتی اگر ماحصل توافق طرفین باشد. بنابراین باید با توجه و نظارت بیشتر، دقیق‌تر و کامل‌تر تشکل‌های صنفی و نهادهای نظارتی از شیوع این معضل جلوگیری شود.
نظر شما